Glütenin Zararları Nelerdir? Glüten Nelerde Var?

Glüten, tahıllarda bulunan bir protein türüdür. En çok arpa, çavdar ve buğday gibi günlük tüketimimizde bulunan tahıllarda yer almaktadır. Bu tahıllar ile üretilmiş olan işlenmiş ürünlerde bulunan glüten, genel olarak insan sağlığı için zararlıdır. Sağlıklı bir insanın bağışıklık sistemi, glüteni düşman olarak görür ve bu nedenle karşı saldırı başlatır. Bu da alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Bazen de bağışıklık sistemi, glütene karşı tepki vermez ki bu da sağlıksızlık göstergesi değildir.

Bazı insanların glütene karşı duyarlılıkları bulunmaktadır. Duyarlılığı olan kişilerin sürekli glüten ile beslenmesi bir süre sonra bağırsakları güçsüz hale getirir ve yaşamsal açıdan kritik vitamin ve minerallerin emilimini engeller. Glüten tüketimi aynı zamanda stres yapar ve kişiyi depresyona kadar götürebilir.

Çölyak hastaları ise glüteni tamamen sıfırlamalıdır. Hasta olsun veya olmasın, herkesin glütensiz bir hayata kavuşması çok önemlidir. Günümüzde, glütensiz birçok besin yüksek fiyatlı olsa da satılmaktadır.

Glüten Nedir?

Suda çözülmeyen bir protein türüdür ve günümüzde karşımıza en çok buğday ununda çıkmaktadır. Glüten içerisinde bulunan maddeler, sindirim sisteminin çalışmasını engeller veya fonksiyon bozukluklarına neden olur.

İnsanlar tarafından sindirilmesi çok zor bir protein türüdür. Faydaları hiç yok değildir fakat zararları, faydalarının çok üstünde olduğu için faydalarının üzerinde çok durulmamıştır. Glüten, tüketilmesi önerilecek bir besin değildir.

Ekmeğe esneklik kazandıran ve kabararak içerisindeki hava odacıklarının oluşmasını sağlayan şey de glütendir.

Fırınlanmış gıdalarda çok tercih edilir zira raf ömrünü artırarak, maliyet avantajı sağlamaktadır. Sadece besinlerde değil kimyasal sanayi ve kozmetik ürünlerinde de kullanılmaktadır.

Glütenin Zararları Nelerdir?

Günümüze kadar glütenin zararları, insanlığın çok da dikkatini çekmiyordu. 2000’li yıllardan sonra artan farkındalık, özellikle son 5 yılda çok yükseldi. Özellikle gelir seviyesi yüksek kişiler ve ülkelerde, glütensiz beslenme yaygınlaşmaya başladı ve artık glütensiz ürünler de raflardaki yerlerini bulmaya başlamıştır.

Glüten konusunda halen araştırmalar devam etmekte. Bu protein türüne karşı hassasiyeti olan kişilere kesinlikle uzak durulması önerilirken, sağlıklı ve hassasiyet taşımayan kişilere ise tamamen uzak durmalarını gerektirecek %100 kesinlikle bir çalışma bulunmamaktadır. Fakat bağırsak emilimine zarar verme ihtimali dahi, glütensiz bir hayat yaşamak için yeterli sebep olarak gösterilmektedir.

Bugün birçok bilim insanı, glütene karşı hiçbir hassasiyet olmaması durumunda dahi glütensiz bir diyeti, her sağlıklı insanın uygulaması gerektiğini savunmaktadır.

Bağışıklık sisteminin glütene karşı reaksiyon göstermesi bir süre sonra çölyak hastalığının ortaya çıkmasına neden olacaktır. Eğer durduk yere kusma, mide ağrısı, kilo kaybı, ishal ve iştahsızlık gibi durumlar ile karşı karşıya kalıyorsanız, glütene karşı hassasiyetiniz olabilir. Bu durumda hiç vakit kaybetmeden hekiminize başvurarak, tanı koymasını sağlayınız.

Glüten Free Nedir?

İnsanlar arasında glütensiz beslenme alışkanlıkları arttıkça, bu yönde üretilen ürün sayısında da ciddi bir artış görüldü. Glüten free uygulaması ise ilk olarak 2013 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde başladı. Bu etiketin bulunduğu ürünlerde glüten yoktur veya çok eser miktarda bulunur ki bu da, hassasiyeti olan kişileri dahi hiç etkilemez.

Global bir etiketin çıkarılması, bu konuda hassasiyeti olan kişiler için önemlidir. Özellikle yurt dışı seyahatlerinde, bu ürünlere ulaşım etiket sayesinde çok daha rahat hale gelmiştir.

Glüten Faydaları

Glütenin sürekli zararlarından bahsediyoruz fakat yararları da mevcut. Bazı kişiler, glütenden uzak durmak adına tahıl tüketimini de neredeyse tamamen kesmektedir. Bu da kalp ve damar hastalıklarına zemin hazırlamaktadır. Ayrıca yine tahıl tüketimini azaltmanın felç ve diyabet riskini de artırdığı bilinmektedir.

Glüten, bağırsaklarımızın florasında bulunan iyi bakterileri de beslemektedir. Bu da bağışıklık sistemimiz için olumlu bir etkidir.

Glüten Hangi Hastalıklara Neden Olur?

Glütenin tip 1 diyabet, anemi (kansızlık), kısırlık, osteoporoz ve irritabl barsak sendromu gibi hastalıklara neden olduğu düşünülmektedir. Bu hastalıklara neden olabileceği gibi var olan hastalıkların daha da ağırlaşmasını da sağlayabilir.

Çölyak hastalığı ise en çok bilinenler arasındadır. Bu hastalığa genetik yatkınlığı olan kişilerin ince bağırsağında görülmektedir. Glüten, besinlerin bağırsakta emilmesini engeller ve bu da bir süre sonra tüm vücut dengesini ve organ fonksiyonlarını bozar. Çölyak hastalığı genetik olarak aktarılabilmektedir. Her yaşta insanda görülebilir. Sinsi ilerleyen bir hastalıktır ve yıllarca belirti vermeyebilir. Kan testi ve ince bağırsak biyopsisi ile tanı konulmaktadır.

Hastalığın tedavisi ise glütensiz bir hayattan geçmektedir. Bu sayede bağırsak emilimi sorununun ortadan kalkması beklenir. Hastalık tedavi edilmezse kendiliğinden geçmez ve kansızlığa neden olabilir.

Glütenin neden olduğu bir diğer rahatsızlık da deri döküntüsü olarak kentini gösteren bir otoimmün hastalıktır. Cilt katmanında bulunan antikorlar, glüten sebebiyle etkilenir ve genelde bu deri döküntüsü ergenlik çağında görülür. Tedavi edilmemesi durumunda lezyona ve çölyak hastalığına da yol açabilir. Tedavi glütensiz bir diyet ve ilaç ile mümkündür.

Glütene duyarlı olmak için Çölyak hastası olmak gerekmez. Çölyak olmayan fakat glüten duyarlılığı bulunan kişilerde IBS yani İrritabl Barsak Sendromu görülmektedir.

Glüten İntoleransı Nedir? Neden Olur?

Kişinin bağırsaklarında glütenin tolere edilemiyor olması, glüten intoleransı durumunu ortaya çıkarır. Çölyak hastalığına benzer fakat o kadar ciddi değildir zira bağırsaklar bu durumdan zarar görmezler. Tedavi edilmez ise daha kötü rahatsızlıklara zemin hazırlayabilir.

Çölyak için yapılan testlerde ortaya çıkmayabilir. Glüten intoleransının teşhisi oldukça zordur ve henüz bilinen bir tanı testi bulunmamaktadır, doktorlar daha çok belirtilerden yola çıkarak ilerlerler.

Baş ağrısı, mide bulantısı, halsizlik, karın ağrısı, şişkinlik ve ishal yaygın belirtiler arasındadır. İlerlemesi durumunda eklemlerde ağrı, karın ağrısı ve anemiye yol açabilir. Bazı vakıalarda ise şiddetli depresyona ve kafa karışıklığına yol açtığı görülmüştür.

Glütensiz bir diyet uygulandığında bu belirtiler ortadan kalkıyor ve tekrar başlandığında, tekrarlıyor ise bu durum kişide glüten intoleransının olduğunu gösterir. Tedavisi yoktur, tek tedavisi glüteni tüketmemektir.

Buğday Alerjisi Nedir?

Glüten alerjisi diye bir tabir olmadığı için başlığa buğday alerjisi yazdık. Tıpta glüten alerjisi diye bir tabir yoktur. En çok buğday alerjisi ile karıştırılır ve bu nedenle, bu başlık altında buğday alerjisinin ne olduğunu tanımlayacağız.

Kişinin buğdayda bulunan proteinlerden en az birine karşı duyarlı olması durumuna buğday alerjisi denmektedir. Bağışıklık sistemi, bu protein türüne karşı normal olmayan bir tepki verir. Hatta bazı durumlarda bırakın buğday ununu tüketmeyi, koklamak dahi alerjiye neden olabilir. Her yaşta görülebilir fakat genelde çocuklarda daha yaygın bir hastalıktır. Çölyak hastalığı ile karıştırılır fakat aynı şey değildir.

Şişkinlik, dikkat dağınıklığı, kurdeşen, mide bulantısı ve nefes almada zorluk en bilinen buğday alerjisi belirtileri arasındadır. Bazen hayati tehdit dahi oluşturabilir.  Tedavisi, buğday ürünlerinden uzak durmaktan geçmektedir.

Şiddetli bir reaksiyon söz konusu olmuş ise en kısa sürede acil servise başvurulmalıdır.

Glüten Nelerde Var?

Glüten hayatımıza, onlarca farklı besin ile adeta damga vurmuş bir protein türüdür. Bugün muhtemelen glütensiz bir hayat yaşamaya çalışsanız, ilk aylarda çok zorlanacağınız aşikardır. Aşağıdaki liste, glüten içeren besinleri bulundurmaktadır.

• İşlenmiş etler
• Bulyon
• Bulgur
• Gıda boyaları
• Cips
• Patatesi kızartması
• Fast food ürünleri
• Malt ürünleri
• Şekerlemeler
• Unlu her türlü mamül
• İrmik
• Makarna
• Soslar
• Kuskus
• Ekmek
• Çorba
• Nişasta

Bu ürünler elbette ana kalem. Günümüzde glüten içermeyen ambalajlı ürün neredeyse hiç yok gibidir. Pirinç ve yulafta doğal hali ile glüten bulunmaz fakat glüten içeren tahılların işlendiği fabrikalarda üretilmeleri durumunda, glütene maruz kalmış olabilirler. Bu nedenle ambalajın içindekiler kısmı dikkat ile incelenmelidir.

Glütensiz Nasıl Beslenebilirim?

Glüten duyarlılığı veya çölyak hastalığı gibi bir durum ile karşı karşıya kalmanız, artık hayatınızdan glüteni tamamen çıkarmanızı gerektirecektir. Elbette bu maalesef söylendiği kadar kolay bir şey olmayacaktır. Bu hem alışkanlıklardan vazgeçmek adına çok zor, hem de maliyetli bir beslenme düzenini gerektirecektir. Glütensiz ve yine ambalajlı ürünleri tercih etmek yerine, doğal ürünlere yönelinilmesi daha mantıklı olacaktır.

Glütensiz beslenmek zor görünse de, kişiye fazladan enerji vermekte ve kilo vermeye de yardımcı olmaktadır.

Çölyak hastaları, glüten duyarlılığı olan kişiler, buğday alerjisine sahip bireyler, irritabl barsak sendromu hastaları ve glüten ataksisi hastaları, glütensiz beslenmek zorundadır.

Glüten tüketmemek, ciddi bir zarar doğurmaz. Bazı kişilerde kalsiyum, magnezyum ve bazı vitaminlerin yetersiz alımına yol açabilir. Bu aslında tamamen hangi glütensiz ürünleri tercih ettiğiniz ile alakalıdır.

Örnek Glütensiz Diyet Listesi

İdeal bir glütensiz diyet listesinde, aşağıdaki besinler bulunmalıdır.

• Avokado
• Hindistan cevizi
• Zeytin
• Krema
• Yoğurt
• Süt
• Tereyağı
• Peynir
• Zeytin
• Soya
• Kuru meyve
• Bakliyatlar
• Fındık
• Meyveler
• Sebzeler
• Yumurta
• İşlenmemiş et, deniz ürünleri ve tavuk

Gördüğünüz gibi glütensiz beslenmek aslında o kadar da zor değil. Temel olarak buğday, arpa ve çavdarı hayatınızdan çıkarmanız gerekiyor. Bir de o çok sevdiğiniz ambalajlı ürünler ile aranıza set koymanız gerekiyor.

Glütensiz beslenecek kişilerin hazır gıdalardan, ekmekten ve dışarıda yemek yemekten uzaklaşması gerekecektir.

Bazı alkol çeşitlerinde de glüten yer almaktadır. Alkol satın alırken mutlaka, glüten olup olmadığını kontrol etmenizi öneriyorum.

Günlük hayatta dikkat edilmeyecek sosis, sucuk, salam, pastırma, vejetaryen etler, soslu ve baharatlı etler, hazır proteinler, aromalı sütler, aromalı yoğurtlar, peynir sosları, dondurma, baharatlı yağlar gibi ürünlerde glüten bulunabilir. Sadece doğal et ve süt ürünlerinde bulunmaz.

Buğday kullanamayan glüten duyarlılığı olan kişiler un için kinoa, badem, nohut veya Hindistan cevizi gibi ürünlerin unlarını tercih edebilirler.

Glütensiz diyet uygulamak hastalığı ortadan kaldırmak ile beraber kilo kaybına da yol açar. Bu da karbonhidrat tüketiminin ister istemez sınırlanmış olması nedeni ile gerçekleşir. Glütensiz diyet uygulayan kişiler daha az sindirim sorunu yaşarlar ve eklem ağrılarında gözle görülür azalmalar gerçekleşir.

Glütensiz beslenen kişiler her zaman daha enerjik olurlar ve depresyona girmeleri zorlaşır. Kadınlardaki kısırlık rahatsızlığının da glütensiz beslenen kişilerde daha az görüldüğü tespit edilmiştir.

Glütensiz bir hayat düşünebiliyor musunuz? Glüten ile alakalı tüm sorularınızı bizlere iletebilirsiniz.