Gut Hastalığı Nedir ve Neden Olur? Diyet Listesi

Gut hastalığı, halk arasında padişah hastalığı olarak da bilinir. En azından, bundan birkaç asır önce öyle bilinirdi. Bunun nedeni ise hastalığa, yoğun kırmızı et tüketiminin de neden oluyor olmasıdır. Etinde eskiden ve dahi günümüzde de pahalı olması, hastalığın bir diğer adının da ‘zengin hastalığı’ olmasını sağlamıştır.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde, bu hastalık yüzünden vefat etmiş padişahlar ve liderler bulunmaktadır. Elbette gut hastalığı, sadece yeme ve içme alışkanlıkları ile ortaya çıkan bir hastalık değildir. Hastalığa metabolizma bozuklukları, yeme içme sorunları ve çeşitli diğer hastalıklar neden olabilmektedir.

Türkiye’deki her 100 kişiden 2’sinde görülen gut hastalığı oldukça yaygındır. Hastalık hakkında daha fazla detay öğrenmek ve hastalara tavsiye edilen beslenme düzeni için yazımızın devamını okuyabilirsiniz.

Gut Nedir?

Gut hastalığı, bir metabolizma hastalığıdır. Normalde vücuttan atılması gereken maddelerin, vücutta kalması nedeni ile oluşur. Normal bir vücutta, bu maddeler ürik aside dönüştürülür ve kandan atılır.

Özellikle protein kaynaklı maddelerin vücuttan atılımında sorun olursa, bu maddeler vücutta birikir ve kandaki yüzdeleri artar. Bu yoğun ürik asit birikimi, eklemlerde birikir ve iltihaplara neden olur. İşte bu soruna, gut hastalığı adı verilmiştir.

Bu denli yüksek miktardaki ürik asit, eklemlere ek olarak böbreklerin çalışma düzenini de bozar ve taş oluşumlarına da neden olabilir. Ürik asit birikiminin düzenli olarak devam etmesi, böbreklerin tamamen iflas etmesi ile de sonuçlanabilir.

Gut Hastalığı Belirtileri Nelerdir? Nasıl Anlaşılır?

• Gut hastalığının en yaygın belirtisi, eklem ağrılarıdır. Hastalığın anlaşılabileceği en sık görülen belirtileri aşağıya listeleyelim.
• Eklemlerin ağrıması. Şişmesi ve özellikle sabaha karşı ağrıların artması.
• Ağrıların geceleri kişiyi uyutmaması.
• Böbreklere sıçrayan bir gut hastalığı söz konusu ise karın ve bel ağrıları görülebilir. İdrarda kan veya taş oluşumları başlayabilir.
• Ağrılar kronik hale gelmiş ise eklemlerde kalıcı hasarlar bırakabilir.

Gut Neden Olur?

• Şiddetli ve ani şekilde gelişen hastalıklar.
• Aşırı alkol tüketimi.
• Aşırı kırmızı et tüketimi.
• Yanlış ve kişiye uygun olmayan diyet programları.
• Eklem travmaları.
• Ameliyat geçirmiş olmak.
• İdrar söktürücü ilaç ve aspirin kullanımı.

Gut hastalığının neden geliştiğini tespit etmek, tedavi için de önemli fikirler verecektir. Vücutta biriken ürik asit ve bunun börekler tarafından dışarıya atılamıyor olması, kandaki ürik asit seviyesinin yükselmesine neden olmaktadır.

Kandaki normal ürik asit seviyesinin 7 mg/dl olması gerekir. Gut hastalarında ise bu seviye 9 mg/dl seviyesine kadar ulaşmaktadır. Yapılan kan testleri sonucunda bu seviyenin görülmesi, kişinin %100 gut hastası olduğunu göstermez. Gut hastalığı tanısı konulabilmesi için eklem filmleri çekilmeli ve oradaki ürik asit birikimini görmek için eklemlerden sıvı alınması da gerekebilmektedir.

Gut hastalığına eden olan yaygın faktörlerden birisi de kişinin metabolizmasında sorunlar olmasıdır. Özellikle aşırı kilolu, diyabet hastası ve metabolik sendrom yaşayan kişilerde ürik asit birikimi daha yaygın olarak görülmektedir. Bu faktörlere sahip kişilerin gut hastalığına yakalanma riski daha yüksektir.

Gut hastalığında, cinsiyet ve yaş faktörleri de oldukça etkilidir. Henüz sebebi bilinmiyor olsa da, hastalık erkeklerde çok daha fazla görülmektedir. Özellikle orta yaş ve ileri yaş erkeklerde görülen hastalık, kadınlarda ise daha çok menopoz sonrasında görülmektedir.

Kalıtsal faktörlerinde hastalık üzerinde etkisi olduğu düşünülmektedir. Ailede gut hastalığı öyküsü bulunuyorsa, kişinin gut hastası olma riski de daha yüksek olacaktır.

Gut Hastalığı Nasıl Gelişir?

Gut hastalığının bir takım evreleri bulunmaktadır. Bu evreleri, kendine has özellikleri ile aşağıda maddeler halinde listeleyelim.

Akut Atak: Ani başlar ve eklem bölgelerinde 1-2 hafta şişliğe neden olur. Kişi ağrılı bir süreç geçirir.

İnterkritik Dönem: Gut hastalığının şikayetlerinin tamamen yok olması ve bundan sonra tekrar şiddetli bir şekilde ortaya çıkması.

Kronik Gut: Birçok alevli ağrı ve belirti sonrasında, hastalık tedavi edilmemiş ise kronik hale gelir. Bu durumda kişiyi kalıcı eklem ağrıları bekler ve bireyin hareket kabiliyeti sınırlanır. Bu durumda iltihaplı eklem romatizması da ortaya çıkabilir.

Toflüsü Gut: Ürik asitlerin kristal bir yapı ile cilt altında ya da dokularda çökmesi ile oluşur. Bu asit birikintileri, bölgede ağrıya ve tahribata neden olur.

Gut hastalığı tedavi edilmedikçe, ürik asitler eklem ve çevresindeki dokularda birikecektir. Bu birikimlere tofüs adı verilmektedir. En yaygın olarak ayak başparmağında görülür. Sonrasında ise herhangi bir büyük eklemde, parmaklarda ve dirsek bölümünde görülmektedir.

Gut hastalığının standart bir süreci yoktur, herkeste farklı şekilde ortaya çıkabilir. Örneğin bazı gut hastaları ömür boyu sadece 1 kez alevlenme yaşayarak atak geçirir ve bundan sonra da hiç sorun yaşamazlar. Bazılarında ise bu ataklar kronik hale gelir ve ömür boyu çekilecek bir soruna dönüşür.

Gut hastalığının tıp literatüründe kesin ve garantili bir tedavisi yoktur fakat günümüzde uygulanan tedavi yöntemleri genelde başarı ile sonuçlanmakta ve kişinin tekrar atak geçirmesi önlenmektedir. Elbette kişi tedavi konusunda istekli olmalı ve yaşam şartlarını değiştirmelidir.

Gut Tanısı Nasıl Konur?

Gut hastalığı için elbette ilk olarak kan testi yapılır ve kandaki ürik asit seviyesi kontrol edilir. Eğer ürik asit seviyesi yüksek ise tanı konmaz fakat güçlü bir şüphe oluşur.

Buna ek olarak gut hastalığına net tanı koyabilmek adına eklem filmleri çekilmeli ve şişlik kontrolü yapılmalıdır. Kesin tanı için ağrılı olan eklemlerden sıvı alınması ve bu sıvıdaki ürik asitlerin varlığı kontrol edilmelidir.

Gut Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Gut hastalığı tedavi edilmedikçe, eklemlerde ve çevre dokularda ürik asit kristallerinin birikmesine neden olur. Bu da deri altında şişlik yapar. Bu şiddetli ağrılar ve ürik asit birikimi, giderilmediği zaman eklemlerde kalıcı hasara neden olabilir.

Kulak kıvrımı, ayak başparmağı, parmak üstleri, dirsekler veya herhangi bir eklem, gut hastalığının kendini gösterdiği ilk yer olabilir. Tüm eklemlerde de görülebilir. Bu tamamen hastalığın gelişimine ve kişiye göre değişebilmektedir.

Gut hastalığının tedavisi, ataklar sırasında veya ataklar arasında da yapılabilir. Ağrılı durumda yani atak henüz mevcut iken antienflamatuar ilaçlar kullanılmaktadır. Elbette ilaç tedavisi, her hastaya göre özel uygulanır. Buna uzman hekim karar verecektir. Ürik asit seviyesi çok yüksek ise ek ilaçlar da verilebilir.

Gut hastalığında atakları, kişinin yorgunluğu da tetikler. Bu nedenle tedavi sürecinde kişiden bazı yaşamsal değişiklikler talep edilir. Örneğin kişinin spor yapması istenmez veya yoğun bir iş temposuna girmemesi önerilir. Gut hastalığına neden olan kristallerin vücuttan atılabilmesi için kişinin bol miktarda su tüketmesi de şarttır. Bu aynı zamanda asitlerin böbreklerde birikerek taşa dönüşmesinin de önüne geçilmesine yardımcı olacaktır.

Ağrılı eklemlere soğuk kompres yapılabilir. Bu uygulamanın tedaviye etkisi yoktur ancak kişide geçici bir rahatlama sağlayabilir. Gut tedavisi için hekim kontrolü ve tedavisi şarttır. Hiçbir şekilde bitkisel tedavi yöntemleri veya bilim dışı teknikler, ana tedavi yöntemi olarak kullanılmamalıdır. Beslenme düzenindeki değişiklikler ancak doktor tarafından uygulanan tedaviye destek amaçlı denenmelidir.

Gut hastalarının nasıl beslenmesi gerektiği konusundaki önerilerimizi de sizlere birazdan ileteceğiz.

Gut Hastaları Nasıl Beslenmelidir?

• Gut hastalığının faktörlerinden birisi de yanlış beslenmektir. Bu nedenle gut hastaları için diyet yapmak ve sağlıklı beslenmek hayati öneme sahiptir. Gut hastalığı, kandaki ürik asit yükselmesine bağlı olarak ortaya çıktığı için kişi kırmızı et tüketimini kısıtlamak zorundadır.
• Et tüketimi, atakları sıklaştırabilir ve ağrıları artırabilir. Bu nedenle özellikle etin yoğun olarak tüketildiği kurban bayramlarında kişi bilinçli davranmalı ve sadece birkaç lokma et tüketmelidir. Bu dengeyi sağlamak adına et tüketimi yapıldığı zaman, etin yanında mutlaka bol miktarda ev yapımı yoğurt tüketilmelidir.
• Gut hastalarının alkol tüketmesi yasaktır. Buna ek olarak kan sıvılaştırıcı olarak toplum tarafından bilinçli veya bilinçsiz olarak çok sık kullanılan aspirin türü ilaçların kullanımı da yasaktır. Sadece aspirin türü değil, doktorunuzun onay vermediği hiçbir ilacı da tüketmeyin. Bu durum, tedaviyi daha zora sokabilir. Kronik başka hastalıklarınız için kullanmak zorunda olduğunuz tüm ilaçları hekiminiz ile paylaşmayı unutmayınız.
• Akşam saatlerinde hafif yemekler yemeniz, ağrılarınızı azaltacaktır. Özellikle geceleri ve sabaha karşı çıkan atakların, olmamasını veya hafif geçesine neden olacaktır. Kalori ihtiyacınızı akşam yemekleri yerine daha çok kahvaltıda ve öğlen yemeklerinde almaya çalışınız.
• Gut hastaları, ağır öğünler yerine sık sık ve azar azar beslenmelidir. Ara öğün disiplini, tedavi sürecinde çok önemlidir. Buna ek olarak metabolizmayı düzenli hale getirmek için hafif egzersizler ve yürüyüşler yapılmalıdır.

Özetlemek gerekirse aslında gut hastaları, yaşamlarını daha kaliteli hale getirmektedir.

Gut Hastalarının Dikkat Etmesi Gereken Şeyler

Öncelikle beslenme konusunda fazlası ile ciddi olmalıdırlar. Beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi dahi ciddi manada ürik asit düşüşüne neden olmaktadır. Buna dikkat etmeyen bireyler, eklem ağrılarının sonrasında tamamen iflas etmiş böbrek sorunu ile de karşılaşabilirler.

• Gut hastaları, kızarmış yumurta tüketmemelidir. Haşlanmış yumurta tercih etmelidir. Tereyağı gibi katı yağlar veya hayvanların iç yağları kesinlikle yasaktır.
• Tam yağlı olan tüm süt ürünleri, karbonatlı besinler, tam tahıllı ürünler ve kepekli ekmek ürünleri, gut hastalarının tüketmemesi gereken yiyeceklerdir.
• Kuru yemişler ve maya da gut hastalarına yasaktır.
• Meyveler, gut hastalarının rahatça tüketebileceği besinlerdir.
• Gut hastaları baklagilleri tüketebilir fakat ölçülü olunması önemlidir. Karnabahar, ıspanak, bezelye, mantar ve kuşkonmaz gibi besinlerde birkaç kaşık tüketilmesi gereken ürünlerdir. Diğer sebzelerde sorun yoktur.
• Sakatat ürünleri, işlenmiş etler, yağlı balıklar, kaz ve ördek etlerinin tüketilmesi önerilmez. Kırmızı et tüketileceği zaman yağsız dana eti tercih edilmelidir. Tavuğun da göğüs gibi yağsız bölümleri tüketilmelidir. Gut hastalarının günde 50 gramdan fazla et tüketmesi önerilmez. Bu günlük maksimum miktardır. 10 gün et tüketmeyen bir hasta, 10 gün sonra yarım kilo et tüketemez. Sınır yine 50 gramdır.

Gut hastalığı hakkındaki yorumlarınızı ve sorularınızı bize aşağıdan iletebilirsiniz. Bugüne kadar hastalık ile mücadelenizi ve tedavi için neler yaptığınızı da bize gönderebilirsiniz.

Gut hastalığında beslenme programının çok büyük önemi vardır. Bu konuda uzman bir diyetisyenden yardım almayı tercih ediniz.

Çok et tüketmek zararlı mıdır ve günlük kırmızı et tüketimi ne kadar olmalıdır gibi konuları incelediğimiz yazımızı da, gut hastası olmayan sağlıklı bireyler için buraya bırakıyorum. Aşırı tüketimin ne kadar zararlı olduğunu anlamak adına oldukça önemli bir konu.