Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Ne Olur?

Son zamanlarda, aşağı yukarı tüm sektörlerde yaşanan fiyat artışları, halkın enflasyon terimine olan ilgisini artırdı. Peki hayatımızı bu kadar etkileyen enflasyon hakkında, neler biliyoruz. Gelin hep beraber enflasyon nedir ve yüksek enflasyon dönemlerinde neler olur konularının detayına inelim.

Enflasyon Nedir?

Mal ve hizmetlerin fiyatlarında meydana gelen artışlar, enflasyonun tanımını oluşturur. Her artış enflasyonu etkilemez, mal ve hizmetlerde sürekli ve düzenli bir artış olmak zorundadır. Enflasyon; mal ve hizmet fiyatlarının sürekli olarak artmasını ifade etmektedir. Enflasyon düşüşünde ise mal ve hizmet fiyatlarındaki artış miktarının azalması görülür.

Piyasada para miktarının çoğalması fakat ona karşı sunulan mal ve hizmet miktarının azalması da enflasyon oranının artışına sebep olur. Burada paranın değeri giderek düşer.

Örneğin: Venezuela’da sadece 1 çikolata alabilmek için, 2 el arabası para götürmeniz gerekir. Bunun sebebi, ülke parasının değerinin yurt dışı ülkelerin parasına göre çok fazla düşmesidir.

Bu durumun görüldüğü ülkelerde, yüksek işsizlik oranları baş gösterecektir. Enflasyonun iki çeşidi vardır; talep ve maliyet enflasyonu.

Deflasyon Nedir?

Enflasyonun tersine ise deflasyon denmektedir. Piyasada dolaşan para, mal ve hizmetlere göre düşüktür. Bu durumda paranın değeri çok yükselir fakat ekonomide durgunluk görülür.

Talep Enflasyonu Nedir?

Talep çok yüksektir fakat üretim kısmında aynı seviye görülmemektedir. Bu nedenle, arz miktarının az olması, fiyat artışlarına neden olur. Bu durumda ortaya çıkan enflasyon çeşidine talep enflasyonu denmektedir. Tüketim harcamalarının artışı ise elbette para arzının yükselmesi nedeni ile olur. Ülkelerin ithalat-ihracat açıklarının olması, onları para basmaya yönlendirir. Bu durumda ise piyasada, olması gerekenden fazla para arzı gerçekleşir ve karşılıksız para basma görülür.

Karşılıksız para basma durumunda doğal olarak ülkenin para değeri, dış ülkelerinkine göre değer kaybeder. Aynı birim para ile artık daha az mal ve hizmet alınabilecektir. Bu durumu tanımlayan terim ise talep enflasyonu olarak bilinmektedir. Talep enflasyonu durumunun önlenebilmesi için üretimi artırıcı önlemler alınmalıdır.

Maliyet Enflasyonu Nedir?

Sebebi ne olursa olsun üretimde kullanılan girdi fiyatlarının artışı, maliyet enflasyonuna sebep olur. Bu durum söz konusu ürünlerde fiyat artışına sebep olacaktır. Bu durumun sürekli hale gelmesi ile ortaya çıkan maliyet enflasyonu, özellikle petrol ve enerji kaynaklı gerçekleşir. Talebin düşmesine neden olan bu enflasyon durumunda, piyasada durgunluk görülecektir. Bu duruma enflasyonunda eklenmesi durumunda, ortaya çok tehlikeli bir durum olan stagflasyon çıkacaktır. Bu durum genel olarak ithalatı yüksek olan ülkelerde görülmektedir.

Enflasyon Neden Yükselir?

Enflasyon, her koşulda ülkenin zararına olan bir durumdur. Zira ülke parasının değeri düşer ve halk, cebindeki para ile artık daha az şey alabilmektedir. Para aynıdır fakat alım gücü düşmüştür. Kıt olan kaynakların tüketiciler arasında pay edilmesi bir sorun haline gelir ve sadece bu krizden karlı çıkanlar, enflasyon dönemlerinde rahat harcama yapabilirler.

Özellikle nüfusu yüksek ve üretimi az olan ülkelerde, enflasyon halkı açlığa kadar götürebilir. Yüksek enflasyona kapılmamak için alınması gereken tedbirler elbette vardır fakat öncelikle, bu enflasyonun neden ortaya çıktığı, doğru tespit edilmelidir.

Enflasyon Neden Olur?

Tüketici gelirlerinin, ülke parası bazında yükselmesi, enflasyon durumunun ilk sebeplerinden birisidir. Bu durumda tüketicinin daha fazla parası vardır fakat piyasada, bu paranın karşılığı kadar mal ve hizmet arz edilmemektedir. Tüketici daha fazla mal almak ister fakat bazı durumlarda, eskiye göre daha az mal alabilir.

Ülkede toplam harcamalar, ülkenin toplam gelirini aşarsa, doğal olarak ülke genelinde bütçe açığı ortaya çıkacaktır. Bu da ekonominin genelinde, paranın değer kaybına ve doğal olarak enflasyonun oluşmasına neden olur.

Üretim azalması da enflasyon sebebidir. Arz düştüğü için talebi karşılayamayan üretim ürünleri veya hizmetlerde, fiyat artışları görülür ve alım gücü düşer.

Dış ticaret açığı ile beraber daha fazla para basılması da enflasyon oluşturur. Merkez bankası, piyasadaki para açığını para basarak gidermeye çalışır. Borç ödenir fakat artık ortada daha çok para vardır. Ekonomide asla değişmeyen kural işler; bir şey ne kadar çoğalırsa, o kadar değeri düşer.

Kamu harcamaları da, enflasyonu artıran bir diğer etkendir. Kamu gelirlerini aşan kamu harcamaları, aradaki farkın halkın sırtına yükselmesine neden olur. Halk farkında olmadan cebindeki paranın bir kısmını, bu harcamalara vermek ve daha az harcamak zorunda bırakılır.

Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Ne Olur?

Enflasyon yükseldiği zaman, 3 liralık mal 4 lira olur ve piyasada para yetersizliği ortaya çıkar. Bunu azaltmak için merkez bankası daha fazla para basar fakat bu ancak geçici bir önlem olur. Bu durumu sürekli hale getirmek, toplumda inanılmaz bir gelir adaletsizliğine yol açar ve ülke uçuruma sürüklenir.

Yüksek enflasyonun olduğu bir ülkede, yeni girişimlerin önü kesilir zira girişimciler, eleman istihdam etmekte çok zorlanırlar. Ayrıca yüksek enflasyonun bulunduğu ülkelerde girişimciler, paraları ile bir ticaret yapmak yerine garanti yollar olan gayrimenkul ve dövize yönelirler. Bu da bir süre sonra piyasadaki mal ve hizmetlerde azalışa ve enflasyonun daha da hızlı yükselmesine neden olur. Ülke ekonomisi daralır veya daha tehlikelisi, küçülür.

Enflasyon nedeni ile oluşan bütçe açığının kapatılmasının tek yolu, kemer sıkma veya dış ülkelerden borç almaktır. Kemer sıkma çoğu zaman geçici bir önlem alır, bir süre sonra hastalığı yok etmek için borç almak tek seçenek haline gelir.

Yüksek enflasyon görülen ülkeler, dış dünya ile rekabet edemezler. Özellikle güçlü ülkelerin altında ezilen ekonomi, bir süre sonra yabancı yatırımcıların dahi ilgisini çekmez. Bir ithalat pazarına döner ve bu gelen ithal mallar, sadece ülkenin zenginleri yani küçük bir zümresi tarafından alınabilir. Yatırımların azalması ile beraber, ülkede işsizlik de artar. Bu durum ülkeyi sadece ekonomik olarak değil sosyolojik olarak da yıpratır.

Yüksek Enflasyon Nasıl Çözülür? Ülke Nasıl Normale Döner?

İyi bir ekonomi, mal veya hizmet üreten ekonomidir. Bir ekonomi ne kadar çok üretir ve bunu ne kadar çok dışarıya satarsa, o kadar büyür. Ekonomideki alım ve satım dengesini korumak için öncelikle sıkı bir maliye politikası izlenmelidir. Kamu kesiminin geliri minimuma indirilmeli ve kamudaki tüm israf olarak nitelendirilebilecek politikalardan vazgeçilmelidir.

Devlet vergiler ile edindiği maddi gücünü, üretimi artırmak için kullanmalıdır. Bunun için iyi şekilde denetlenebilen, teşvikler verilerek üreticiyi üretime yöneltmelidir. Özellikle tarım üretimi artırılarak, gelir düzeyi düşük kişilerin en azından sağlıklı beslenmesi sağlanmalıdır.

Uzun vadede ise eğitimde yapılacak reformlar ile ülkede güçlü beyinler yetiştirilmeli ve gelecek bu beyinler üzerine inşa edilmelidir. Amerika’nın yazılım firmalarının çıktığı Kaliforniya eyaleti, tek başına Türkiye ekonomisinin 4 katıdır. Dünya’daki değişimler çok iyi takip edilmeli, yeni jenerasyon buna uygun eğitilmelidir. Eğitim sisteminin iyi olmadığı ülkelerin, ekonomisinin iyi olması, dünya tarihinde görülmemiş bir durumdur.